رادیولوژی چیست؟
رادیولوژی به عنوان نوعی تخصص پزشکی قادر است تا به پزشکان کمک کند بتوانند نوع بیماری را بهتر تشخیص داده و پس از تشخیص درمان مناسبی را جهت بهبود بیمار انتخاب کنند. این تخصصص از تصویربرداریهای داخلی استفاده میکند و این تصاویر نیز به واسطه یک مجموعه عاملهای فیزیکی، میداهای مغناطیس و ... به دست میآیند و کاربردهای خاص خود را دارند. امروزه از علم رادیولوژی استفادههای بسیاری در سراسر دنیا میشود زیرا قدرت بالایی داشته و میتواند به پزشکان در راستای تشخیص سریع بیماریها و درمان مؤثرتر کمکهای شایانی نماید.
کاربردهای رادیولوژی
عکسبرداری رادیولوژی به عنوان اولین راهکار درمانی برای بیماران تجویز میشود تا به طریق پزشک بتواند عملکرد بهتری داشته باشد. همانگونه که در بخشهای قبل نیز اشاره نمودیم عکسهایی که به واسطه رادیولوژی تهیه میشوند میتوانند اختلالات بسیاری را تشخیص دهند و کاربردهای خاص خود را دارند. از مهمترین کاربردهای رادیولوژی میتوان به موارد زیر اشاره نمود که هرکدام در علم پزشکی اهمیت بسیار بالایی دارند.
- تهیه عکسهای رنگی با کنتراست و دقت بالا
- تشخیص دادن انواع شکستگیها زیرا عکسهای رادیولوژی به عنوان بهترین راهکار تشخیصی در این زمینه شناخته میشوند.
- انجام بررسیهای ساده و سریع از بخشهای مختلف بدن مچون معده، مری، کلیهها، رودهها، لوزه سوم، سنگهای کلیه و ...
- تهیه عکسهای موردنیاز از ریهها برای تشخیص بیماریهای مربوط به این بخش از بدن
- بررسی مشکلاتی همچون لغزش مهره کمی یا ستون فقرات مانند آرتروزها
- بررسی و درمان تغییرات ایجاد شده در ستون فقرات زیرا این عکسبرداریها قادرند تا به طور دقیق تعداد انحناها را تشخیص داده و به درمان بیمار کمکهای شایانی نمایند.
- تشخیص آسیبهایی که میتوانند موجبات ایجاد دردهای کمر را فراهم نموده و شرایط بدی را برای شما رقم بزنند.
انواع مختلف رادیولوژی
رادیولوژی براساس ساختار خود انواع مختلفی داشته و هرکدام از آنها نیز ویژگیهای خاص خود را دارند. رادیولوژیهای تشخیصی، رادیولوژیهای مداخلهای، انکولوژی رادیولوژی و فیزیک پزشکی از انواع مختلف تصویربرداریهای رادیولوژی شناخته میشوند. با استفاده از این تصویربرداریها میتوان به اطلاعات دقیق از بیماریها دست یافت.
وظایف متخصص رادیولوژی
متخصص رادیولوژی دارای یک مجموعه وظایف مشخص است که باید آنها را بانهایت دقت انجام دهد. در گام اول این پزشکان باید تمام تجهیزات رادیولوژی را براساس تکنولوژیهای روز دنیا تهیه نموده و مورد استفاده قرار دهند اما این تنها وظایف این افراد نیست. از مهمترین وظایف متخصص رادیولوژی میتوان موارد زیر را نام برد.
- نظارت نمودن بر کار دستیاران رادیولوژی برای انجام سونوگرافی ها
- انجام تمام نمونه برداری ها با استفاده از تکنولوژی هایی همچون سی تی اسکن و سونوگرافی
- گزارش نمودن تمام تصویربرداریهای انجام شده
رادیولوژی برای زنان باردار (رادیولوژی برای بارداری ضرر دارد؟)
در دوران بارداری نیز به هر دلیلی ممکن است نیاز به انجام روشهای رادیولوژی باشد. البته قطعاً پزشک قبل از هر چیزی شرایط بیمار را در نظر میگیرد. دوزهای بالای تشعشع میتواند برای جنین خطرناک باشد. علاوه بر این سن بارداری نیز بسیار مهم است.
قرار گرفتن در معرض پرتوها با دوز بسیار بالا در دو هفته اول پس از لقاح ممکن است منجر به سقط جنین شود. با این حال، این سطوح دوز در تصویربرداری تشخیصی استفاده نمیشود. همچنین قرار گرفتن در معرض پرتوها با دوز بالا دو تا هشت هفته پس از لقاح ممکن است خطر محدودیت رشد جنین یا نقص مادرزادی را افزایش دهد.
بر اساس اطلاعات ارائه شده توسط مرکز کنترل بیماریها CDC، دوز تشعشع بین ۵۰ mGy تا ۱۰۰ mGy از نظر تاثیر بر جنین بیخطر در نظر گرفته میشود و هیچ آسیبی را وارد نمیکند. بهتر است قبل از انجام عکسبرداری با اشعه ایکس، اگر باردار هستید یا ممکن است باردار باشید، به پزشک خود بگویید.
بسته به شرایط، ممکن است بتوان تصویربرداری اشعه ایکس را به تعویق انداخت یا آن را برای کاهش میزان تابش تغییر داد. سایر گزینههای رادیولوژی نیز بسته به سن بارداری، شرایط بیمار و تشخیص پزشک ممکن است مورد استفاده قرار بگیرد.
سونوگرافی چیست؟
یک روش تشخیصی است که امواج صوتی با فرکانس بالا را به داخل بدن می فرستد و این امواج از اعضا و احشاء داخل بدن تصویر تهیه می کنند که می تواند تصاویر خوب و واضحی به ما بدهد و یک روش تشخیصی مهم در مسائل زنان و مامایی است.
سونوگرافی می تواند به اشکال زیر انجام شود
- دوبعدی: تصاویر داخلی بدن را به صورت عکس و مسطح نشان می دهد.
- سه بعدی: به تصویر ما یک بعد دیگر اضافه می کند.
- چهاربعدی: در این نوع تصاویر سه بعدی را با حرکت نشان می دهد و نتیجه مثل فیلم دیده می شود.
سونوگرافی چگونه انجام می شود؟
برای انجام sonography لازم است که فرد روی تخت دراز بکشد. با توجه به دستور پزشک و انتقال بهتر امواج صوتی محل موردنظر با ژل پوشیده می شود. چون هوا نباید بین پروب و بدن قرار بگیرد. سپس پزشک پروب را روی بدن شما، حرکت می دهد .
در این زمان پزشک می تواند امواج برگشتی را بوسیله دستگاه سونوگرافی به صورت تصویر ببیند. مهم است که پزشک مهارت کافی را برای تهیه ی تصاویر مناسب و درست داشته باشد و ناحیه ی مورد نظر را به خوبی پیدا کند و از زاویه درستی تصویر برداری را انجام دهد.
تصاویر انتخابی می تواند بلافاصله تهیه شود و در اختیار بیمار قرار بگیرد. پزشک گزارش خود را می نویسد و همراه تصاویر به بیمار تحویل می دهد. بنابراین خیلی مهم هست که پزشک مهارت کافی و دستگاه دقت بالایی داشته باشد تا تشخیص درست تری را ارائه نماید. پروب هم در داخل بدن قرار می گیرد مثل سونوگرافی واژینال، هم در خارج بدن و از خارج بدن اعضاء داخلی را تصویر برداری می کند.
سونوگرافی برای چه مواردی استفاده می شود؟
سونوگرافی یک روش تصویربرداری پزشکی است که برای تشخیص و تصویربرداری مشکلات مختلف در اعضا و بافتهای داخلی بدن انسان به کار میرود. این روش معمولاً برای تشخیص و پیگیری این موارد استفاده میشود:
- سونوگرافی قلب: برای بررسی ساختمان، حرکت و عملکرد قلب و سایر عروق قلبی
- سونوگرافی شکم: برای تشخیص مشکلات مربوط به کبد، صفرا، کلیه، پانکراس، روده ها و سایر اعضای شکمی
- سونوگرافی پستان: برای تشخیص و پیگیری تومورهای پستانی و جایگاه آنها
- سونوگرافی تخمدان: برای تشخیص و پیگیری مشکلات مانند سیست ها و عفونت های تخمدانی
- سونوگرافی پوست: برای تشخیص و پیگیری مشکلات پوستی مانند عفونت ها و لک های پوستی
- سونوگرافی مغز: برای تشخیص مشکلات مختلف مغزی مانند خونریزی، عفونت یا تومور
- سونوگرافی مفاصل: برای تشخیص مشکلات مفاصل مانند التهاب و آسیب ناشی از صدمات
- سونوگرافی زایمان: برای تشخیص و پیگیری رشد جنین و وضعیت رحم در دوره بارداری
- سونوگرافی ارتوپدی: برای تشخیص مشکلاتی مانند شکستگی استخوان، مفصل و بافت های نرم
در کل، سونوگرافی به عنوان یک روش تصویربرداری غیر تهاجمی و غیر مضر برای تشخیص مشکلات مختلف در بدن، در حوزه پزشکی بسیار موثر است.
انواع سونوگرافی
سونوگرافی واژینال: پروب به همراه دسته استوانه ای وارد واژن می شود و از تخمدان ها و رحم عکس برداری می کند. این روش از sonography شکمی دقیق تر است.
سونوگرافی ترانس رکتال یا داخل رکتوم: در آقایان برای بررسی بهتر پروستات می توان از پروبی که در داخل رکتوم گذاشته می شود، استفاده کرد.
اکو کاردیو گرافی یا سونوگرافی از قلب: این روش می تواند به صورت اکوکاردیوگرام ترانس ازوفاژیال انجام شود که برای تصویر برداری دقیق تر، پروب داخل مری قرار می گیرد.
سونوگرافی داپلر: این روش سرعت جریان خون در عروق یعنی شریان ها و وریدها را مشخص می کند و روش تشخیصی مفیدی است برای زمانی که خون لخته می شود.
سونوگرافی شکمی: پروب خارج از بدن می باشد و روی شکم گذاشته می شود. این روش از احشاء داخل شکم مانند کیسه صفرا، کبد و… تصویر برداری می کند.
سونوگرافی لگنی: اعضاء داخل لگن از خارج بدن بررسی می شود. پروب در زیر شکم گذاشته می شود. در این روش برای بررسی رحم و ضمائم باید مثانه پر باشد.
